Türkiye'de Karstik Şekiller

        Karstik şekiller eriyebilen kayaçlarda aşındırma ve biriktirme faaliyetinin olması ile gerçekleşir. Karstlaşma da önemli olan kalkerli arazinin varlığı, nemli ve ılıman iklimlerde ki su gücü ve belirli bir zamanın geçmesidir. Ülkemizde karstik araziler genel olarak kalker üzerinde olup; yer yer İç Anadolu ve Doğu Anadolu’da jips ve kaya tuzu üzerinde oluşmuştur.

Ülkemizde en yaygın Akdeniz Bölgesinde bulunur.  (Taşeli, Teke, Göller Yöreleri- Orta ve Batı Toroslar ’da kalker üzerinde)

 İkinci yaygın bölge İç Anadolu Bölgesidir. Güneyinde kalker, kuzeyinde Sivas ve Çankırı çevresinde jips üzerinde, Tuz Gölü çevresinde kaya tuzu üzerinde oluşmuştur.

Güney Doğu Anadolu Bölgesinde kalker üzerinde.

Ayrıca Karadeniz Bölgesinde kalker ve jips üzerinde, Marmara’da Bursa ve Kocaeli çevresi ve Güney Ege’de Denizli ve Muğla Çevresinde kalker üzerinde, Doğu Anadolu’da ise kalker ve jipsler üzerindedir. 

Lapyalar:

En küçük karstik şekil olan Lapyalar, eğimli yamaçlarda sel sularının kalkeri çözmesi sonucunda oluşmuş, çok sayıdaki küçük oluk ve kanalcıklardır. Derinlikleri birkaç cm. ile 1–2 m. arasında değişir. Bu tür şekiller Toroslarda, Bolkarlar ve Aladağlarda, Gidengelmez Dağlarında yaygındır.

Dolinler:

Dolinler kalkerli arazilerin su sayesinde çözünmesi sonucu oluşmuş küçük kapalı çukurluklardır. Çapları birkaç m. ile birkaç 100-200 metre arasında değişir. Akdeniz Bölgesinde Taşeli Platosunda, Göller yöresinde, Bolkar, Geyik ve Aladağlarda yaygındır. İç Anadolu Bölgesinde Sivas ve Çankırı ve obruk platosu örnek verilebilir. Dolin tabakalarında kalker çözümünden arta kalan tabakalara Terra-Rossa da denir.

Uvalalar

Dolinlerin birleşmesi ile oluşmuş daha büyük çukurluklardır. Orta Toroslarda yaygındır.

Polyeler:

Birkaç uvalanın birleşmesi veya aşınarak genişlemesi sonucu oluşmuş tekne biçimindeki çukurluklardır. Bu çukurluklarda alüvyon birikmesi ile karstik ovalar meydana gelmiştir. Geniş tarımsal arazilerde kırsal yerleşmeler ve kentler kurulmuştur. Akdeniz Bölgesinde Göller Yöresi ile Batı ve Orta Toroslarda yaygındır. Başlıcaları: Muğla, Korkuteli, Elmalı, Kestel, Suğla, Kızılova, Kızılkaya, Badem ağacı

Obruklar:

Karstik alanlarda kalın kalker tabakalarının derine doğru oyulması ve mağara tavanlarının çökmesi sonucu meydana gelen baca veya kuyu şeklindeki çukurluklardır.(Doğal Kuyu). İç Anadolu’nun güneyinde Obruk Platosunda ve Toroslarda yaygındır. Başlıcaları: Konya bölümünde Timraş, Obruk, Kuruobruk, Kızılören ve Çalıdeniz, Mucur. Antalya yakınındaki Ürküten ve Düden dibi, Cennet ve Cehennem obruklarıdır. 

Düden:

Polyelerin tabanlarında veya kenarlarında suların dibe daldığı yerlere düden ya da su yutan denir. Antalya çevresinde yaygındır. Düden suyu yeraltından akarak Düden başında yüzeye çıkar.

Mağaralar:

Yeraltı sularının kireçtaşlarını çözerek oluşturduğu çeşitli büyüklükteki oyuklardır. Bazı mağaralar dehliz ve galerilerle birbirine bağlanmıştır. Ülkemiz mağaraların çok geniş yer tuttuğu bir ülke olup hemen her bölgemizde görülürler. 

Alanya-Damlataş, Dim, Antalya- Karain, ,Mersin- Narlıkuyu, Burdur- İnsuyu, Manavgat-,Dumanlı, Düdensuyu, İstanbul Kemerburgaz, Elazığ- Buzluk, Kırklareli -Suçıktı ( Dupnisa),  Mardin- Honak, Cin, Deniz, Karaman –Asarini, İncesu, Isparta- Zindan, Taşeli- Tınaztepe, Tokat –Ballıca,  İnegöl- Oylat

En derin mağaralarımız

• Anamur Çukurpınar (1190 m.)  • Isparta Pınargözü (660m.)  • Isparta Kayseri Yahyalı ( 412 m.) 

En uzun mağaralarımız

• Pınargözü (Isparta-15 km.)   • Tilkiler  (Antalya–6650 m.)   • Kızılelma (Zonguldak- 6250 m.)   • Ayvaini (Bursa-5500m.)

KARSTİK BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ

Kalsiyum bikarbonat suyla temas ettiğinde karstik kayaçların yapısında bulunan bikarbonatın içindeki karbondioksit ayrılır ve kalsiyum karbonat çökelir. Böylece birikim şekilleri oluşur. 

SARKIT

Mağaranın tavan kesiminde sızan kireçli suların(Kalsiyum-Karbonat) bitki kökü veya buna benzer bir çıkıntı boyunca akarken buharlaşması ve suyun bünyesindeki kirecin birikmesi ile oluşur. Bunlar mağara tavanından sarkarlar.

DİKİT:

Mağara tavanından tabana damlayan suların bünyesindeki kirecin birikerek yükselmesi ile oluşurlar.

SÜTUN

Sarkıt ve dikitlerin zamanla birleşmesi sonucu oluşurlar.

TRAVERTEN

Yeraltı sularının yeryüzüne çıkması ve içlerinde çözünmüş halde bulunan maddelerin çökelmesi ya da birikmesi ile oluşurlar. İçeriğindeki maddelerin özelliğine göre renk alırlar. Antalya ve Pamukkale travertenleri bunun en güzel örnekleridir.